Parasieten.
Er zijn honderden parasieten die bij vissen voorkomen. Deze kunnen zich op of in de vis bevinden. Sommige zijn met het blote oog te zien (macroscopisch) andere kan men alleen zien als men hiervoor vergrotingsmiddelen gebruikt (microscopisch). Parasieten kunnen in de vijver terechtkomen door vogels, kikkers, padden, nieuwe vissen, planten, levend voer en waterbewoners uit een andere vijver. Wij bespreken bij deze cursus alleen de parasieten die wij bij de Koi tot nu toe zijn tegengekomen. Meestal wordt de zwakste vis de eerste gastheer van de parasieten, waarna ze zich gemakkelijk van vis naar vis verplaatsen. Omdat parasieten zich in de winter in een sluimertoestand bevinden, zullen de vissen tijdens de wintermaanden weinig of geen last hebben van deze plaaggeesten. In het voorjaar, als de watertemperatuur echter begint te stijgen zullen de parasieten ontwaken en op zoek gaan naar een gastheer. Om hun aantal in het voorjaar te beperken is het belangrijk de vijver tegen parasieten te controleren en indien nodig te behandelen. De beste tijd hiervoor is het late najaar, zodat de parasieten gedood worden voordat ze in sluimertoestand de winter ingaan. Hierdoor zal hun aantal in het voorjaar beperkt zijn en de vissen hebben meer kans om zich goed te herstellen van de winterperiode. De meeste parasieten nestelen zich blijvend op de vis en leven van lichaamsweefsel en vocht. Andere parasieten gebruiken de vis alleen als vervoersmiddel. Sommige parasieten leggen hun eitjes in het water waar ze naar verloop van tijd uitkomen en op zoek gaan naar een gastheer. Andere zijn weer levendbarend. Ze kunnen de vinnen, kieuwen en de huid grote schade toebrengen. Parasieten kunnen we onderverdelen in drie groepen:
1: eencellige diertjes
2: wormen
3: luizen (kreeftachtigen)
Algemene symptomen die bij veel parasitaire aandoeningen voorkomen Schudden met de kop terwijl de kieuwen wijd openstaan, schuren langs de vijverranden en uitsteeksels in de vijver, trillende rug en borstvinnen, samengeknepen vinnen, aan de oppervlakte zwemmen en vaak ook lucht happen, stil op de bodem gaan liggen, vissen die zich afzonderen, vinrot, witte sluier over de vissen, niet of slecht eten, springende vissen en in de uitstroom van de pomp gaan liggen.
A Microscopisch zichtbare parasieten
A.1 Huidwormen (platwormen) monogene trematoden
Deze 0,3-0,5 mm. grote wormen zijn hermafrodiet (tweeslachtig) en vivipaar (levendbarend). Bij microscopisch onderzoek ziet men bij volwassen wormen vaak het embryo zitten, deze is herkenbaar door zijn twee haken. Hij bevindt zich meestal op de huid maar hij kan ook op de kieuwen gevonden worden. Het is een langgerekte worm zonder geledingen en de voorzijde bestaat uit twee lobben. Het achtereinde bestaat uit een schijf met twee grote haken met daar omheen een krans van kleine hechthaakjes.
http://www.nvn-koi.nl/content/index.php?itemid=204&catid=5040&opencatid=5000&catgroup=5000
1: eencellige diertjes
2: wormen
3: luizen (kreeftachtigen)
Algemene symptomen die bij veel parasitaire aandoeningen voorkomen Schudden met de kop terwijl de kieuwen wijd openstaan, schuren langs de vijverranden en uitsteeksels in de vijver, trillende rug en borstvinnen, samengeknepen vinnen, aan de oppervlakte zwemmen en vaak ook lucht happen, stil op de bodem gaan liggen, vissen die zich afzonderen, vinrot, witte sluier over de vissen, niet of slecht eten, springende vissen en in de uitstroom van de pomp gaan liggen.
A Microscopisch zichtbare parasieten
A.1 Huidwormen (platwormen) monogene trematoden
Deze 0,3-0,5 mm. grote wormen zijn hermafrodiet (tweeslachtig) en vivipaar (levendbarend). Bij microscopisch onderzoek ziet men bij volwassen wormen vaak het embryo zitten, deze is herkenbaar door zijn twee haken. Hij bevindt zich meestal op de huid maar hij kan ook op de kieuwen gevonden worden. Het is een langgerekte worm zonder geledingen en de voorzijde bestaat uit twee lobben. Het achtereinde bestaat uit een schijf met twee grote haken met daar omheen een krans van kleine hechthaakjes.
http://www.nvn-koi.nl/content/index.php?itemid=204&catid=5040&opencatid=5000&catgroup=5000
De cyclus van deze worm kan binnen 24 uur verlopen indien de temperatuur optimaal is.
Het embryo kan zelfs al een ei van zijn moederdier dragen, hierdoor kan het uitgekomen jong zelf direct zich gaan voortplanten. In een warme zomer kan 1 volwassen gyrodactylus 2.452 jongen voortbrengen in 30 dagen tijd. In de literatuur wordt gesproken over incorrecte wateromstandigheden die de infectie van de parasiet alleen maar optimaliseren. Overdracht van de parasiet kan door geïnfecteerde vissen, kikkers en padden, watervogels, door besmetting van de verzorger en door contact met water van geïnfecteerde vissen.
Symptomen De vissen schieten en schuren, ze hebben vaak aangevreten vinnen en rode bloedplekjes. Soms ziet men ook huidtroebeling.
Behandeling Er mag pas worden behandeld als men na een microscopisch onderzoek de gyrodactylus heeft gevonden. Raadpleeg altijd een deskundige en maak altijd de behandeling af. Zorg altijd dat bij de behandeling ook de filter aanblijft, want men heeft de wormen op filtermateriaal gevonden. Maak de wonden op de vissen schoon.
A.2 Dactylogyrus (kieuwworm)
Deze 0,3-1,0 mm. grote wormen zijn hermafrodiet en ovipaar (eierleggend), dit laatste betekent de behandeling herhaald worden. De eieren worden op de kieuwen gelegd, waarvan ze voor het uitkomen afvallen. Als de eieren uitkomen moet de larve binnen 10 uur de gastheer vinden. Indien dit niet gebeurt sterft de larve. Per uur legt de worm tussen de 2 (12 graden Celsius) en 20 (24 graden Celsius) eieren. Het uitkomen van de eieren kan variëren van 1 maand (winter) tot 4 dagen (zomer). 10 dagen nadat de larve op de gastheer is gekomen gaat deze eieren produceren. Kenmerkend voor deze worm zijn de vier ogen, een vierlobbige voorzijde en ze hebben aan hun achterzijde vier haken. Deze worm komt voornamelijk op de kieuwen voor maar kan ook op de huid worden aangetroffen. Overdracht geschiedt net als bij de gyrodactylus.
Symptomen De vissen schieten en schuren in het begin, later staan de kieuwdeksels vaak wijd open, de kieuwlamellen zijn bleek en de vissen zullen traag aan de oppervlakte gaan zwemmen.
Vaak ziet men de vissen ook in de uitstroom van de pomp liggen omdat stromend water de kieuwen iets meer ontlast.
Behandeling Voor de behandeling geldt hetzelfde als voor gyrodactylus. De afstrijk dient nu echter van de kieuw genomen te worden, dit kan nogal lastig zijn en is niet helemaal risicoloos. Als men echter een goede afstrijk neemt rond het gebied van het kieuwdeksel dan kan men meestal ook de dactylogyrus vinden. Denk er echter aan dat deze worm eierleggend is en dat de duur van de behandeling aangepast dient te worden.
B Cliophora – protozoaire ectoparasieten (eencellige)
B.1 Ichthyophthirius multifiliis ( witte stip ) De verwekker van witte stip is een eencellige parasiet die over hun hele lichaam fijne trilhaartjes (cilien) heeft. Deze trilhaartjes gebruiken ze om voedsel mee op te nemen en om zich voort te bewegen. Bij de volwassen stadia valt de lichtgekleurde halvemaanvormige kern (macronucleus) op in het donkere cytoplasma (celvloeistof). Als men goed kijkt ziet men in het cytoplasma donkere korreltjes deze zijn afkomstig van de vis. In het cytoplasma is ook nog een donkere kern te zien. Deze zorgt voor de voortplanting.
Juist deze voortplanting is zeer bijzonder. De volwassen parasiet valt van de vis en gaat zich in de vorm van een cyste (een ingekapseld bolletje met daarin de parasiet) vele malen delen. Als de omstandigheden goed zijn dan zullen er binnen 24 uur 11 tot 12 delingen gebeuren. Dit betekent dat er nu ongeveer 1000-2000 dochtercellen zijn ontstaan. Als deze zich een weg naar buiten hebben geboord gaan ze op zoek naar een gastheer. De gastheer wordt met een spitse punt zonder gastheer doorboord en de dochtercel nestelt zich in de huid of op de kieuw. Met behulp van de trilharen zorgt de parasiet voor een voortdurend draaiende beweging in de slijmhuid. Hierdoor ontstaat er een holte in de slijmhuid en gaan de slijmhuidcellen zich delen. Door deze deling wordt de parasiet overwoekerd met slijmhuidcellen. De dochtercel voedt zich met het huidmateriaal tot het volwassen stadium is bereikt. Ondertussen bevindt de parasiet zich op de grens tussen dermis en epidermis. Daar vormt de parasiet samen met de gewoekerde slijmhuid een witte stip. Deze stip breekt open en de parasiet komt vrij.
Symptomen Witte stippen, in het begin schuren de vissen, later zijn ze lusteloos, eten niet meer, hebben een witte schim over zich, hangen aan het wateroppervlak en happen naar lucht.
Behandeling Witte stip is een zeer zware infectie die zeer snel kan opkomen en ook snel veel uitval kan geven. Raadpleeg een deskundige om advies. Doe dit zeer snel. Hoe eerder er wordt ingegrepen des te beter de prognose is. Resistentie bij witte stip is nog gering.
De belangrijkste behandeling is die van preventie. Door de cystevorming kan de parasiet in minder vochtig milieu goed overleven. Zorg dat u gereedschap goed gedesinfecteerd is. Blijf met uw handen uit het water van zieke vissen. Zet nieuwe vissen eerst in quarantaine. Watervogels dragen de parasiet vaak bij zich. Bij de behandeling kunnen alleen vrijzwemmende parasieten gedood worden, door de stroming te verhogen is de kans kleiner dat de parasieten aanhechten aan de vis. Hoe vreemd het ook klinkt, laat vissen met witte stip schuren. Hierdoor zal de parasiet van de vis geraken. Witte stip is gevoelig voor temperatuurverhogingen. Dit laatste is in grote vijvers erg moeilijk, maar erg gemakkelijk in aquaria.
B.2 Chilodonella
Deze 30-70 micrometer grote parasiet vinden we met name op de kieuwen maar ook op de huid. Het is een echte vuilwaterparasiet. Hij is gekenmerkt door een aantal groeven waar lange trilharen uit komen. Op de rugzijde kan men veel kleine trilharen zien. Ik heb wel eens iemand de vergelijking horen maken met een ui die al ontkiemt. De voortplanting gebeurt door eenvoudige deling in de lengteas.
Symptomen Grauwe kleur van de huid, schuren, met de vinnen knijpen, benauwdheid, trage bewegingen, slechte eetlust, sterke vermagering, happend aan het oppervlak hangen.
Behandeling Indien men een van deze verschijnselen ziet moet men direct een afstrijk nemen. Let op dit moment even op de kieuwen. Vraag een deskundige om advies voor een medicijn. Indien er wonden zijn deze behandelen. Chilodonella wordt overgebracht door vogels en nieuwe vis. Overdracht via kikkers is nog niet bekend.
B.3 Trichodina
Deze 30-80 micrometer grote parasiet vergeet men nooit meer als men die eenmaal gezien heeft. Hij is namelijk schotelvormig met streepjes die gericht zijn naar het centrum van de cel. Als men deze parasiet onder de microscoop ziet krijgt men het idee dat hij vlak is. In werkelijkheid is hij cilindrisch en bezit hij een aantal kransen. Deze kransen zijn aan de boven en onderzijde voorzien van trilharen, die ervoor zorgen dat de cel kan rond draaien. Aan de holle onderzijde zit een krans met daarin een aantal haken. Deze haken staan schuin richting de huid gericht. De trilharen zorgen dat de cel ronddraait, hierdoor gaat de middelste krans met haken delen van de huid afschrapen. Denk hierbij aan een cirkelvormige grasmaaier. Van deze afgeschraapte delen huid leeft de parasiet. Voortplanting gebeurt door deling.
Symptomen Grauwwitte tot blauwachtige verkleuring, beschadigde schubben, schuren, met de vinnen knijpen, trillende borst en rugvin. zweren, kapotte kieuwdeksels.
Behandeling
Na een afstrijk wordt de behandeling ingezet. Deze bestaat uit het bestrijden van de parasiet(Kaliumpermanganaat), raadpleeg hiervoor een deskundige. Het andere deel van de behandeling is het verzorgen van de wonden. Trichodina wordt overgebracht door vogels, kikkers, nieuw aangekochte vis.
B.4 Ichthyobodo necatrix (Costia)
Let op deze parasiet kan men alleen bij vergrotingen van boven de 100 keer zien!!
Costia is een parasiet die lastig te zien is als men hem ziet dan ziet hij er boonvormig uit en hij draait continu om zijn lengteas. Ook dit is een vuilwaterparasiet. Hij heeft twee grote trilharen en twee kleine trilharen die uit een groeve komen die schuin over langs het lichaam loopt. Met deze trilharen kan hij zich vasthechten. Ook heeft hij een soort van zuignap waarmee hij zich kan vastzuigen. Men kan costia zowel op de huid als op de kieuwen vinden. Deze infecties zijn moeilijk onder de microscoop vast te stellen en de kans op het missen van deze parasiet is vrij groot. Indien men niet zeker is raadpleeg dan een deskundige of vraag hem om een afstrijk te maken.
Symptomen De vissen schieten en schuren, de huid heeft een witte troebeling, de kieuwen kunnen aangetast of gezwollen zijn met necroseplekken, rode plekken op de schubben, de vissen worden snel lusteloos en knijpen met hun vinnen, trillende borst en rugvin. soms komt het voor dat het gebied rond de anus rood en gezwollen is.
Behandeling De behandeling tegen costia is heel moeilijk doordat deze parasiet sterk resistent is tegen veel medicijnen. Raadpleeg dus voor de juiste medicijnen een deskundige. Let bij de afstrijk ook op de kieuwen. Behandel ook de wonden. De kans op uitval is bij deze parasiet vrij groot, doordat de diagnose zo moeilijk is. Gebruik hierbij geen zout. Uit recent onderzoek is gebleken dat de parasiet zich juist door zout sterk vermenigvuldigt.
C Macroscopisch zichtbare parasieten
C.1 Anneliden (ringwormen) Hirudinea Over deze parasietsoort zijn weinig gegevens bekend.
C.2 Piscicola geometra (bloedzuiger)
Deze visbloedzuiger is 2,5 cm. lang die na opname van bloed 5 cm. kan worden. Ze zijn herkenbaar aan hun rugstreep met kruisjes. Aan iedere zijde zit een zuignap waarvan de achterste de grootste is. De kleinste bezit tanden waarmee hij de vis openraspt en zich vervolgens volzuigt met bloed. Om het stollen van het bloed tegen te gaan, spuit de worm speeksel met hirudine in het bloed, hierdoor wordt het bloed onstolbaar. Na het volzuigen valt hij van de vis af om het bloed te verteren. Deze worm is ook hermafrodiet maar zelfbevruchting is niet interessant genoeg voor hem. De 4mm. grote eieren worden op allerlei voorwerpen gelegd, zelfs buiten het water.
Deze worm kan lang zonder gastheer.
Symptomen Rode ontstoken plekjes, bloedarmoede, lusteloze vissen, schuren, bloedzuigers te zien op het lichaam.
Behandeling De behandeling bestaat uit twee delen. Deel een is het verwijderen van de wormen van de vissen en de wonden schoonmaken. Deel twee is het bestrijden van de wormen met medicijnen. Raadpleeg hiervoor een deskundige. De eieren zijn zeer bestendig tegen chemicalien maar kunnen niet tegen uitdroging.
D Arthropoda (geleedpotigen) Crustacea
D.1 Argulus foliaceus (karper- visluis)
Deze parasiet is 5-8,5 mm. groot en is dus groot genoeg om met het blote oog waar te nemen. Hij heeft 8 poten om zich mee voort te bewegen. Zijn lichaam is plat en schijfvormig en hij stuurt met zijn staart. Onder de staart zitten de geslachtsorganen en de ademhalingsorganen. Bij mannetjes zijn de ogen groter dan bij de vrouwtjes. Tussen de ogen zit een holle stekel (proboscis). Met deze stekel kan de luis onder de schub van de vis gif in de huid spuiten en ook voedsel opnemen uit de huid.
Tijdens de paring bevindt het vrouwtje zich op de vis maar verlaat deze hierna. Op dit moment zijn de vrouwtjes het grootst en dus ook goed zichtbaar. De 500 eieren worden afgezet op stenen of de glaswand. Het uitkomen kan 4 weken duren. Hierna gaan ze terug op de vis, waar ze 5-6 weken zitten voordat ze zichtbaar zijn. In de literatuur wordt gesproken dat de karperluis de vis kan infecteren met gif, bacteriën, schimmels en zelfs bloedparasieten zoals trypanosoma.
Symptomen Samengeknepen vinnen, schuren en schieten, ontstekingen in de huid, grijze of donker groene schijfjes die zich over de vis verplaatsen.
Behandeling De behandeling is gericht op het snel en adequaat ingrijpen, immers de volwassen eierleggende stadia zijn vaak al zichtbaar voordat men tot een diagnose komt. Vraag een deskundige om advies. Een goede wondbehandeling is ook een vereiste, eventueel ondersteunen met antibioticum, maar die dit nooit zonder een deskundige te hebben geraadpleegd.
Ter voorkoming van deze parasiet moet men proberen nooit vissen direct uit open water in de vijver te doen, maar eerst 6 weken in quarantaine.
D.2 Lernea cyprinacaea (ankerworm)
Dit zijn 0,6-2 cm. grote parasieten die vaak duidelijk herkenbaar zijn als witte Y-vormige draadjes die aan de vis hangen.
De cyclus van de ankerworm is heel bijzonder. Op de vis leven alleen de vrouwtjes. Als deze bevrucht worden op de kieuwen, zullen zij de eierzakjes vormen. Zij blijven in de kieuwen zitten door een hechtorgaan dat lijkt op een anker, zodoende dus zijn naam. Het vrouwtje sterft nadat ze de eitjes heeft uitgestort over de kieuwen. Uit deze eitjes komen de naupliuslarven die vrij door het water zwemmen tot ze een gastheer vinden. Dit moet binnen 5 dagen gebeuren. In het begin nestelen de larven zich op de kieuwen, waarna ze langzaam naar de schubben van de vis migreren. Daar hechten ze zich vast met hun anker. Van de larven worden na een paar weken de eierzakjes zitten. Hierin kunnen 700 eieren zitten.
Symptomen Schuren, rode bloedplekjes in de huid die gaan zweren, vermageren, witte draadjes aan de vis.
Behandeling Ook hier geldt dat de behandeling snel en adequaat moet gebeuren. Verzorg de wonden goed en houdt het genezingsproces goed in de gaten. Bij twijfel hierover altijd een deskundige raadplegen. De parasieten dienen onder de schub vandaan te worden gehaald. Wees hierbij voorzichtig dat de eierzakjes niet kapot gaan. Het verwijderen dient met een pincet te gebeuren, waarna de plek gedesinfecteerd dient te worden. Door deze manier van aanpak is de cyclus sneller te doorbreken. Er dien echter nog een medicijn te worden gebruikt om de parasieten te bestrijden. Raadpleeg hiervoor een deskundige.
D.3 Kieuwkreeftjes
Deze parasiet komt regelmatig op de kieuwen voor maar geeft over het algemeen geen problemen. Hij lijkt op een mini garnaal en wordt wel eens bij afstrijken gevonden.
D.4 Lintworm
Deze parasiet leeft in de darm van de vis. Hij wordt in Nederland hoogst zelden gezien. Meestal vindt men deze pas na het opensnijden van een dode vis. Als men dit echter bij een levende vis ziet dan moet er een spaghettivormige sliert uit de anus hangen, verwar dit niet met ontlasting. De vis kan een tussengastheer voor deze parasiet zijn, d.w.z. dat hij de lintwormeieren opgenomen heeft uit zijn omgeving waar ook andere diersoorten voorkomen. Ook kan hij lintwormeieren in het water afgeven, waardoor de mens besmet kan worden met de lintworm. Raadpleeg voor de zekerheid een deskundige hoe je dient te (be)handelen.
Het embryo kan zelfs al een ei van zijn moederdier dragen, hierdoor kan het uitgekomen jong zelf direct zich gaan voortplanten. In een warme zomer kan 1 volwassen gyrodactylus 2.452 jongen voortbrengen in 30 dagen tijd. In de literatuur wordt gesproken over incorrecte wateromstandigheden die de infectie van de parasiet alleen maar optimaliseren. Overdracht van de parasiet kan door geïnfecteerde vissen, kikkers en padden, watervogels, door besmetting van de verzorger en door contact met water van geïnfecteerde vissen.
Symptomen De vissen schieten en schuren, ze hebben vaak aangevreten vinnen en rode bloedplekjes. Soms ziet men ook huidtroebeling.
Behandeling Er mag pas worden behandeld als men na een microscopisch onderzoek de gyrodactylus heeft gevonden. Raadpleeg altijd een deskundige en maak altijd de behandeling af. Zorg altijd dat bij de behandeling ook de filter aanblijft, want men heeft de wormen op filtermateriaal gevonden. Maak de wonden op de vissen schoon.
A.2 Dactylogyrus (kieuwworm)
Deze 0,3-1,0 mm. grote wormen zijn hermafrodiet en ovipaar (eierleggend), dit laatste betekent de behandeling herhaald worden. De eieren worden op de kieuwen gelegd, waarvan ze voor het uitkomen afvallen. Als de eieren uitkomen moet de larve binnen 10 uur de gastheer vinden. Indien dit niet gebeurt sterft de larve. Per uur legt de worm tussen de 2 (12 graden Celsius) en 20 (24 graden Celsius) eieren. Het uitkomen van de eieren kan variëren van 1 maand (winter) tot 4 dagen (zomer). 10 dagen nadat de larve op de gastheer is gekomen gaat deze eieren produceren. Kenmerkend voor deze worm zijn de vier ogen, een vierlobbige voorzijde en ze hebben aan hun achterzijde vier haken. Deze worm komt voornamelijk op de kieuwen voor maar kan ook op de huid worden aangetroffen. Overdracht geschiedt net als bij de gyrodactylus.
Symptomen De vissen schieten en schuren in het begin, later staan de kieuwdeksels vaak wijd open, de kieuwlamellen zijn bleek en de vissen zullen traag aan de oppervlakte gaan zwemmen.
Vaak ziet men de vissen ook in de uitstroom van de pomp liggen omdat stromend water de kieuwen iets meer ontlast.
Behandeling Voor de behandeling geldt hetzelfde als voor gyrodactylus. De afstrijk dient nu echter van de kieuw genomen te worden, dit kan nogal lastig zijn en is niet helemaal risicoloos. Als men echter een goede afstrijk neemt rond het gebied van het kieuwdeksel dan kan men meestal ook de dactylogyrus vinden. Denk er echter aan dat deze worm eierleggend is en dat de duur van de behandeling aangepast dient te worden.
B Cliophora – protozoaire ectoparasieten (eencellige)
B.1 Ichthyophthirius multifiliis ( witte stip ) De verwekker van witte stip is een eencellige parasiet die over hun hele lichaam fijne trilhaartjes (cilien) heeft. Deze trilhaartjes gebruiken ze om voedsel mee op te nemen en om zich voort te bewegen. Bij de volwassen stadia valt de lichtgekleurde halvemaanvormige kern (macronucleus) op in het donkere cytoplasma (celvloeistof). Als men goed kijkt ziet men in het cytoplasma donkere korreltjes deze zijn afkomstig van de vis. In het cytoplasma is ook nog een donkere kern te zien. Deze zorgt voor de voortplanting.
Juist deze voortplanting is zeer bijzonder. De volwassen parasiet valt van de vis en gaat zich in de vorm van een cyste (een ingekapseld bolletje met daarin de parasiet) vele malen delen. Als de omstandigheden goed zijn dan zullen er binnen 24 uur 11 tot 12 delingen gebeuren. Dit betekent dat er nu ongeveer 1000-2000 dochtercellen zijn ontstaan. Als deze zich een weg naar buiten hebben geboord gaan ze op zoek naar een gastheer. De gastheer wordt met een spitse punt zonder gastheer doorboord en de dochtercel nestelt zich in de huid of op de kieuw. Met behulp van de trilharen zorgt de parasiet voor een voortdurend draaiende beweging in de slijmhuid. Hierdoor ontstaat er een holte in de slijmhuid en gaan de slijmhuidcellen zich delen. Door deze deling wordt de parasiet overwoekerd met slijmhuidcellen. De dochtercel voedt zich met het huidmateriaal tot het volwassen stadium is bereikt. Ondertussen bevindt de parasiet zich op de grens tussen dermis en epidermis. Daar vormt de parasiet samen met de gewoekerde slijmhuid een witte stip. Deze stip breekt open en de parasiet komt vrij.
Symptomen Witte stippen, in het begin schuren de vissen, later zijn ze lusteloos, eten niet meer, hebben een witte schim over zich, hangen aan het wateroppervlak en happen naar lucht.
Behandeling Witte stip is een zeer zware infectie die zeer snel kan opkomen en ook snel veel uitval kan geven. Raadpleeg een deskundige om advies. Doe dit zeer snel. Hoe eerder er wordt ingegrepen des te beter de prognose is. Resistentie bij witte stip is nog gering.
De belangrijkste behandeling is die van preventie. Door de cystevorming kan de parasiet in minder vochtig milieu goed overleven. Zorg dat u gereedschap goed gedesinfecteerd is. Blijf met uw handen uit het water van zieke vissen. Zet nieuwe vissen eerst in quarantaine. Watervogels dragen de parasiet vaak bij zich. Bij de behandeling kunnen alleen vrijzwemmende parasieten gedood worden, door de stroming te verhogen is de kans kleiner dat de parasieten aanhechten aan de vis. Hoe vreemd het ook klinkt, laat vissen met witte stip schuren. Hierdoor zal de parasiet van de vis geraken. Witte stip is gevoelig voor temperatuurverhogingen. Dit laatste is in grote vijvers erg moeilijk, maar erg gemakkelijk in aquaria.
B.2 Chilodonella
Deze 30-70 micrometer grote parasiet vinden we met name op de kieuwen maar ook op de huid. Het is een echte vuilwaterparasiet. Hij is gekenmerkt door een aantal groeven waar lange trilharen uit komen. Op de rugzijde kan men veel kleine trilharen zien. Ik heb wel eens iemand de vergelijking horen maken met een ui die al ontkiemt. De voortplanting gebeurt door eenvoudige deling in de lengteas.
Symptomen Grauwe kleur van de huid, schuren, met de vinnen knijpen, benauwdheid, trage bewegingen, slechte eetlust, sterke vermagering, happend aan het oppervlak hangen.
Behandeling Indien men een van deze verschijnselen ziet moet men direct een afstrijk nemen. Let op dit moment even op de kieuwen. Vraag een deskundige om advies voor een medicijn. Indien er wonden zijn deze behandelen. Chilodonella wordt overgebracht door vogels en nieuwe vis. Overdracht via kikkers is nog niet bekend.
B.3 Trichodina
Deze 30-80 micrometer grote parasiet vergeet men nooit meer als men die eenmaal gezien heeft. Hij is namelijk schotelvormig met streepjes die gericht zijn naar het centrum van de cel. Als men deze parasiet onder de microscoop ziet krijgt men het idee dat hij vlak is. In werkelijkheid is hij cilindrisch en bezit hij een aantal kransen. Deze kransen zijn aan de boven en onderzijde voorzien van trilharen, die ervoor zorgen dat de cel kan rond draaien. Aan de holle onderzijde zit een krans met daarin een aantal haken. Deze haken staan schuin richting de huid gericht. De trilharen zorgen dat de cel ronddraait, hierdoor gaat de middelste krans met haken delen van de huid afschrapen. Denk hierbij aan een cirkelvormige grasmaaier. Van deze afgeschraapte delen huid leeft de parasiet. Voortplanting gebeurt door deling.
Symptomen Grauwwitte tot blauwachtige verkleuring, beschadigde schubben, schuren, met de vinnen knijpen, trillende borst en rugvin. zweren, kapotte kieuwdeksels.
Behandeling
Na een afstrijk wordt de behandeling ingezet. Deze bestaat uit het bestrijden van de parasiet(Kaliumpermanganaat), raadpleeg hiervoor een deskundige. Het andere deel van de behandeling is het verzorgen van de wonden. Trichodina wordt overgebracht door vogels, kikkers, nieuw aangekochte vis.
B.4 Ichthyobodo necatrix (Costia)
Let op deze parasiet kan men alleen bij vergrotingen van boven de 100 keer zien!!
Costia is een parasiet die lastig te zien is als men hem ziet dan ziet hij er boonvormig uit en hij draait continu om zijn lengteas. Ook dit is een vuilwaterparasiet. Hij heeft twee grote trilharen en twee kleine trilharen die uit een groeve komen die schuin over langs het lichaam loopt. Met deze trilharen kan hij zich vasthechten. Ook heeft hij een soort van zuignap waarmee hij zich kan vastzuigen. Men kan costia zowel op de huid als op de kieuwen vinden. Deze infecties zijn moeilijk onder de microscoop vast te stellen en de kans op het missen van deze parasiet is vrij groot. Indien men niet zeker is raadpleeg dan een deskundige of vraag hem om een afstrijk te maken.
Symptomen De vissen schieten en schuren, de huid heeft een witte troebeling, de kieuwen kunnen aangetast of gezwollen zijn met necroseplekken, rode plekken op de schubben, de vissen worden snel lusteloos en knijpen met hun vinnen, trillende borst en rugvin. soms komt het voor dat het gebied rond de anus rood en gezwollen is.
Behandeling De behandeling tegen costia is heel moeilijk doordat deze parasiet sterk resistent is tegen veel medicijnen. Raadpleeg dus voor de juiste medicijnen een deskundige. Let bij de afstrijk ook op de kieuwen. Behandel ook de wonden. De kans op uitval is bij deze parasiet vrij groot, doordat de diagnose zo moeilijk is. Gebruik hierbij geen zout. Uit recent onderzoek is gebleken dat de parasiet zich juist door zout sterk vermenigvuldigt.
C Macroscopisch zichtbare parasieten
C.1 Anneliden (ringwormen) Hirudinea Over deze parasietsoort zijn weinig gegevens bekend.
C.2 Piscicola geometra (bloedzuiger)
Deze visbloedzuiger is 2,5 cm. lang die na opname van bloed 5 cm. kan worden. Ze zijn herkenbaar aan hun rugstreep met kruisjes. Aan iedere zijde zit een zuignap waarvan de achterste de grootste is. De kleinste bezit tanden waarmee hij de vis openraspt en zich vervolgens volzuigt met bloed. Om het stollen van het bloed tegen te gaan, spuit de worm speeksel met hirudine in het bloed, hierdoor wordt het bloed onstolbaar. Na het volzuigen valt hij van de vis af om het bloed te verteren. Deze worm is ook hermafrodiet maar zelfbevruchting is niet interessant genoeg voor hem. De 4mm. grote eieren worden op allerlei voorwerpen gelegd, zelfs buiten het water.
Deze worm kan lang zonder gastheer.
Symptomen Rode ontstoken plekjes, bloedarmoede, lusteloze vissen, schuren, bloedzuigers te zien op het lichaam.
Behandeling De behandeling bestaat uit twee delen. Deel een is het verwijderen van de wormen van de vissen en de wonden schoonmaken. Deel twee is het bestrijden van de wormen met medicijnen. Raadpleeg hiervoor een deskundige. De eieren zijn zeer bestendig tegen chemicalien maar kunnen niet tegen uitdroging.
D Arthropoda (geleedpotigen) Crustacea
D.1 Argulus foliaceus (karper- visluis)
Deze parasiet is 5-8,5 mm. groot en is dus groot genoeg om met het blote oog waar te nemen. Hij heeft 8 poten om zich mee voort te bewegen. Zijn lichaam is plat en schijfvormig en hij stuurt met zijn staart. Onder de staart zitten de geslachtsorganen en de ademhalingsorganen. Bij mannetjes zijn de ogen groter dan bij de vrouwtjes. Tussen de ogen zit een holle stekel (proboscis). Met deze stekel kan de luis onder de schub van de vis gif in de huid spuiten en ook voedsel opnemen uit de huid.
Tijdens de paring bevindt het vrouwtje zich op de vis maar verlaat deze hierna. Op dit moment zijn de vrouwtjes het grootst en dus ook goed zichtbaar. De 500 eieren worden afgezet op stenen of de glaswand. Het uitkomen kan 4 weken duren. Hierna gaan ze terug op de vis, waar ze 5-6 weken zitten voordat ze zichtbaar zijn. In de literatuur wordt gesproken dat de karperluis de vis kan infecteren met gif, bacteriën, schimmels en zelfs bloedparasieten zoals trypanosoma.
Symptomen Samengeknepen vinnen, schuren en schieten, ontstekingen in de huid, grijze of donker groene schijfjes die zich over de vis verplaatsen.
Behandeling De behandeling is gericht op het snel en adequaat ingrijpen, immers de volwassen eierleggende stadia zijn vaak al zichtbaar voordat men tot een diagnose komt. Vraag een deskundige om advies. Een goede wondbehandeling is ook een vereiste, eventueel ondersteunen met antibioticum, maar die dit nooit zonder een deskundige te hebben geraadpleegd.
Ter voorkoming van deze parasiet moet men proberen nooit vissen direct uit open water in de vijver te doen, maar eerst 6 weken in quarantaine.
D.2 Lernea cyprinacaea (ankerworm)
Dit zijn 0,6-2 cm. grote parasieten die vaak duidelijk herkenbaar zijn als witte Y-vormige draadjes die aan de vis hangen.
De cyclus van de ankerworm is heel bijzonder. Op de vis leven alleen de vrouwtjes. Als deze bevrucht worden op de kieuwen, zullen zij de eierzakjes vormen. Zij blijven in de kieuwen zitten door een hechtorgaan dat lijkt op een anker, zodoende dus zijn naam. Het vrouwtje sterft nadat ze de eitjes heeft uitgestort over de kieuwen. Uit deze eitjes komen de naupliuslarven die vrij door het water zwemmen tot ze een gastheer vinden. Dit moet binnen 5 dagen gebeuren. In het begin nestelen de larven zich op de kieuwen, waarna ze langzaam naar de schubben van de vis migreren. Daar hechten ze zich vast met hun anker. Van de larven worden na een paar weken de eierzakjes zitten. Hierin kunnen 700 eieren zitten.
Symptomen Schuren, rode bloedplekjes in de huid die gaan zweren, vermageren, witte draadjes aan de vis.
Behandeling Ook hier geldt dat de behandeling snel en adequaat moet gebeuren. Verzorg de wonden goed en houdt het genezingsproces goed in de gaten. Bij twijfel hierover altijd een deskundige raadplegen. De parasieten dienen onder de schub vandaan te worden gehaald. Wees hierbij voorzichtig dat de eierzakjes niet kapot gaan. Het verwijderen dient met een pincet te gebeuren, waarna de plek gedesinfecteerd dient te worden. Door deze manier van aanpak is de cyclus sneller te doorbreken. Er dien echter nog een medicijn te worden gebruikt om de parasieten te bestrijden. Raadpleeg hiervoor een deskundige.
D.3 Kieuwkreeftjes
Deze parasiet komt regelmatig op de kieuwen voor maar geeft over het algemeen geen problemen. Hij lijkt op een mini garnaal en wordt wel eens bij afstrijken gevonden.
D.4 Lintworm
Deze parasiet leeft in de darm van de vis. Hij wordt in Nederland hoogst zelden gezien. Meestal vindt men deze pas na het opensnijden van een dode vis. Als men dit echter bij een levende vis ziet dan moet er een spaghettivormige sliert uit de anus hangen, verwar dit niet met ontlasting. De vis kan een tussengastheer voor deze parasiet zijn, d.w.z. dat hij de lintwormeieren opgenomen heeft uit zijn omgeving waar ook andere diersoorten voorkomen. Ook kan hij lintwormeieren in het water afgeven, waardoor de mens besmet kan worden met de lintworm. Raadpleeg voor de zekerheid een deskundige hoe je dient te (be)handelen.